Wie ik zelf ben

Mijn foto
Ik volg een hbo studie filosofie. In mijn vrije tijd geef ik bijlessen filosofie. Ik werk in heel Nederland: voel je welkom!

zondag 30 oktober 2011

5. De kandidaten zijn in staat tot een kritische reflectie op common-sense opvattingen over de vrije wil.

De meeste burgers zijn niet bezig met het filosoferen over definities van alledaagse zaken, maar ontwikkelen gemakkelijke common-sense opvatting(en) waar men zich gevoelsmatig mee kan identificeren. Hieronder een aantal op een rij, met een kritische reflectie hierop.

“Vrije wil is het vermogen om bewust een keuze te maken.” Voorbeeld 1-2 haalt een voorbeeld aan waarin een meisje (Mirjam) midden in de nacht een fiets steelt en wordt betrapt. Ze heeft bewust een keuze gemaakt, maar heeft er toch voor gekozen om de fiets te stelen. Mirjam’s verleiding om de fiets te stelen was destijds sterker dan de verleiding om te dit niet te doen. Dit roept de vraag op of dit al dan niet ‘bewust’ genoemd mag worden, ze werd beïnvloed door haar verleiding.

“Vrije wil is het vermogen om een keuze te maken, terwijl je ook een andere keuze had kunnen maken.” In het bovenstaande voorbeeld had Mirjam ook de keuze om een andere keuze te maken, maar koos er alsnog voor om de fiets mee te nemen. De verleiding was sterker om te stelen, een verleiding waar ze niet voor gekozen had. Het doet de vraag rijzen of Mirjam gezien haar situatie wel een ‘andere keuze’ had kunnen maken. Deze definitie houdt daar geen rekening mee.

“Vrije wil is het vermogen om je handeling door een beslissing te laten veroorzaken, zonder dat die beslissing zelf weer door iets anders wordt veroorzaakt.” Men zou zich kunnen afvragen of elke handeling niet (onbewust) door iets anders wordt veroorzaakt. Mirjam maakte een afweging en koos ervoor om de fiets te stelen. In die afweging kon ze onbewust toch beïnvloedt zijn door haar vriendengroep (die wel vaker een fiets stelen en daar geen kwaad in zien).

“Vrije wil is het soort controle over je eigen handeling op grond waarvan je voor die handeling verantwoordelijk bent.” Als je ergens controle over hebt, dan vind de opsteller van deze definitie dat je daar ook verantwoording voor draagt. Echter, het woord ‘controle’ zaait verwarring: het insinueert een bepaalde mate van beheersing. Had Mirjam voldoende beheersing over haar verleiding? Of voldoende beheersing over de mening van haar vriendengroep die ze onbewust meenam in haar afweging?